#3 Trudne początki - Egipt przed faraonami cz.2

Witam,

dziś kontynuacja starego wpisu o początkach starożytnego Egiptu.

Okres Predynastyczny rozpoczyna się wraz z IV tysiącleciem p.n.e., gdy w Górnym Egipcie wykształciła się kultura nakadyjska. Nazwana została od wsi Nakada w której w 1894 r. William Matthew Flinders Petrie odkrył wielkie prahistoryczne cmentarzysko. Nie ma wątpliwości, iż kultura nakadyjska to bezpośrednie preludium do starożytnego Egiptu jaki znamy. Wtedy powstały pierwsze hieroglify, zostały nakreślone ogólne zasady obrządku religijnego.

W tej własnie kulturze wykształciły się zaczątki społeczeństwa, zarówno mieszkańców Górnego i Środkowego Egiptu, jak i badaryjczyków opisanych w poprzednim wpisie. Społeczeństwa te wciąż utrzymywały się głownie z roli i hodowli czyli bogactw darowanych przez Nil. Kultura nakadyjska wykazywała już silne zainteresowanie rzemiosłem: powstają pierwsze hieroglify, palety do rozcierania kosmetyków, wyroby z miedzi, kości zwierząt.

Podejmowano pierwsze próby mumifikacji- z tego wynika, że już wtedy wykształciła się podobna filozofia życia i śmierci co w późniejszych czasach. Zmarłych chowano w pozycji embrionalnej razem z przydatnymi przedmiotami użytku codziennego.

Wiadomo, że kultura ta była kontynuowana bezpośrednio aż do II dynastii, a jej wpływy wyznaczyły tor za którym podążał Egipt. Już wtedy widać było pierwsze przedstawienia Czerwonej Korony -symbolu władzy w Dolnym Egipcie. Nikt nie spisał relacji dziejów politycznych Egiptu w tamtym czasie, zwanym Predynastycznym. Mimo jedności kulturowej w całym kraju nie można było mówić jeszcze o państwie egipskim. Wyróżniano w tedy dwa miasta o największym znaczeniu: Nechen oraz Abdżu. Według wierzeń egipskich w Nechenie znajdowała się siedziba boga Horusa, patrona faraonów i ich władzy. W Abdżu, w grobie U-j pochowano władcę panującego około 150 lat przed początkiem I dynastii. Znaleziono tam liczne przedmioty pochodzące z Palestyny, zatem już wtedy musiał się wykształcić handel między tymi krainami. Niektóre z napisów niemal na pewno odnoszą się do posiadłości położonych w Delcie Nilu. Właśnie wtedy doszło do wykształcenia pisma, związanego z potrzebami rozwijającej się administracji - poborem podatków i prowadzeniem budżetu państwa.

Nie znamy imion pierwszych władców, wiadomo tylko, że było ich co najmniej kilku i nie było jeszcze tego jednego, który rządziłby wszystkimi. Narmer, który uważany jest za założyciela I dynastii najprawdopodobniej zjednoczył cały Egipt. Co do tego istnieją wątpliwości, bo nie wiadomo czy Narmer i Menes to jeden człowiek czy dwaj oddzielni władcy. Ja przyjmuję, że to jeden władca. Zjednoczenie Egiptu jest ukazane na przepięknej palecie zwanej "paletą Narmera".

Następnym razem dokończymy już opowieść o Predynastycznych dziejach Egiptu i wkroczymy w historyczną epokę panowania faraonów.

Wesołych Świąt!

Witam,

życzę czytelnikom wesołych, a przede wszystkim spokojnych i rodzinnych świąt. Żeby Wasze pasje i marzenia pchały Was w stronę lepszego jutra i kierowały prosto do celu. Chciałbym podziękować tutaj osobom, które faktycznie czytają moje wpisy i śledzą Kemet. Gorąco zachęcam do zostawiania po sobie śladu w postaci +1 lub komentarzy. Jest to dla mnie o tyle cenne, że wiem co pisać i mam pisać dla kogo.

Jeszcze raz wszystkiego dobrego dla Wszystkich! Heb Nefer!

Balsamiarz

Mumie to pierwsza rzecz z którą kojarzymy Egipt po piramidach i Tutanchamonie. W tym wpisie rozświetlę trochę niewdzięczną pracę egipskich balsamiarzy.

Mumifikacja wynikała z wierzeń Egipcjan. Uważali oni bowiem, że człowiek po śmierci dalej korzysta ze swego ciała na tym "drugim świecie", toteż szybko zaczęto się zastanawiać nad sposobem zakonserwowania ciała. Zanim w okresie Starego Państwa wynaleziono skuteczne sposoby mumifikacji, zmarli byli chowani w jamach na pustyni. Ich zwłoki konserwowały się dzięki suchemu klimatowi Egiptu. Głowę ustawiano w stronę południa a twarz w stronę zachodu, układano nieboszczyka w pozycji embrionalnej. Pozycja ta kojarzona słusznie z prenatalnym okresem człowieka miała przynieść odrodzenie po śmierci. W wyniku działania pustynnego piasku zwłoki szybko wysychały i dobrze się zachowywały aż po dzisiejsze czasy.

W tym miejscu zacznę już opisywać pracę balsamiarza po okresie Starego Państwa.

Bezpośrednio po śmierci w gorącym klimacie liczył się czas. Zwłoki zanoszone do Wabet - Miejsca Obmycia. Następnie przez 70 dni poddawano je zabiegom w warsztacie balsamiarskim. 

Tutaj znalazłem na YouTube bardzo ciekawą animację przedstawiającą proces mumifikacji:

Balsamiarze żądali zwykle opłaty z góry, a koszty mumifikacji były ogromne - trzeba było zapłacić równowartość jednego talentu srebra czyli w różnych czasach od 21 do 68kg! Narządy wewnętrzne były oddzielnie konserwowane do urn zwanych kanopami. Były to wątroba, płuca, jelita oraz żołądek. Serce pozostawało w ciele na sąd Ozyrysa, a mózg był traktowany jako mało ważny narząd i był wyjmowany przez nos i oczodół.

Praca balsamistów była bardzo niewdzięczna i  obrzydliwa. A w pracowniach w których dokonywali mumifikacji panował zaduch. Wszędzie roznosił się swąd zgniłych ciał. Niestety balsamiarze często mimo profesjonalnych umiejętności obnosili się bardzo niechlujnie z ciałami zmarłych. Często zamieniano ciała. Dokonywano niestarannej mumifikacji. Nie odprawiano wszystkich zamówionych modlitw i rytuałów. Herodot opisywał iż był świadkiem aktu nekrofili przez jednego z balsamiarzy na swojej "klientce". Także pewnie "sądowy" papirus przytacza taki przypadek. 

Specjalnie nie poruszałem tutaj kwestii religijnych, bo chce przygotować długi i wyczerpujący wpis o tym jak Egipcjanie wyobrażali sobie życie po śmierci.

Kosmetyki i higiena u starożytnych Egipcjan

Grobowce egipskie są niezwykle cennym źródłem wiedzy o życiu codziennym Egipcjan. Wśród przedmiotów codziennego użytku odkryto tam między innymi: palety do szminek, szczypce do usuwania włosów, brzytwy z brązu, lusterka, kremy, barwiczki do ust i oczu, pudry oraz wiele innych przyborów kosmetycznych. 

Ale chwila moment...Takie "współczesne" zabiegi pielęgnacyjne już 4 tys. lat temu? O tak! Starożytni Egipcjanie bardzo, ale to bardzo dbali o swoje ciała. Wysoka wilgoć i temperatury sprzyjały rozwojowi chorób, dlatego tak bardzo dbano o czystość i higienę. Większość ludzi kąpała się CODZIENNIE w rzece lub misie z wodą. Od średniowiecza do prawie XVII w. nie dbano tako ciało.

Zamiast mydła używano kremu oczyszczającego składającego się z oliwy, cytryny i olejków zapachowych. Usta płukano wodą z solą. Ciało nacierano wszelkimi balsamami.

Kosmetyki w starożytnym Egipcie odgrywały bardzo ważną rolę. Składnikami większości z nich były roztarte minerały i rośliny zmieszane z tłuszczami. Malowali się zarówno mężczyźni jak i kobiety. Rzęsy usztywniano mieszaniną sadzy, oliwy i białka. Brzeg dolnych i górnych powiek obwodzono ołówkiem z węgla tworząc charakterystyczne dla egipskich kobiet kreski. Wypukłą część powieki malowano szminką do oczu, zwaną dziś po arabsku kuhlem. Eleganckie Egipcjanki najczęściej używały pudru z jasnej ochry(tlenku żelaza), a policzki barwiły liśćmi henny. Henną malowano także paznokcie, brwi, rzęsy i włosy. Służyła także do tatuowania ciała.

Na koniec wspomnę o bardzo ciekawym zwyczaju egipskich kobiet. Gdy Egipcjanka udawała się na jakieś przyjęcie lub po prostu chciała "zrobić się na bóstwo" na jakąś okazję to przygotowywała stożek zrobiony z tłuszczu i pachnideł. Stożek ten następnie umieszczała na głowie i wraz z upływem czasu stożek topniał, wydzielał zapach, a pachnący tłuszcz spływał na ramiona i włosy. Bardzo ciekawy sposób.

A wy bylibyście w stanie tak zrobić? :)

Tutanchamon

Wracam po dość długiej przerwie w pisaniu. Przepraszam, ale ostatnio nie miałem czasu na napisanie ciekawego posta, a nie chce wklejać byle czego na "odczepke".

Dziś napiszę o Tutanchamonie i myślę, że wiele rzeczy Was zaskoczy.

Był to władca sławnej XVIII dynastii a jego panowanie przypadło na bardzo trudny dla Egiptu okres. Otóż młody Tutanchaton(to nie błąd, tak na początku się nazywał młody król) był synem Echnatona- faraona heretyka chcącego wprowadzić wiarę w jednego boga-Atona. Całe społeczeństwo egipskie było bardzo niezadowolone z tej reformy. Echnaton zostawił więc kraj w bardzo złym stanie- Egipt był rozbity, osłabiony i podzielony. Po śmierci ojca Tutanchatona od razu powrócono do wiary w wielu bogów.

Jednak młody wówczas faraon stanął przed nie lada wyzwaniem, w dodatku w momencie objęcia tronu miał zaledwie 10 lat i małe prawo do tronu. Jako syn Echnatona i jego drugorzędnej małżonki nie miał realnych praw do władzy, dlatego też (w wieku dwunastu lat) musiał poślubić księżniczkę Anchesenaton, swoją przyrodnią siostrę, córkę Echnatona i jego głównej małżonki, królowej Nefertiti. Toteż szybko ożeniono go z jego przyrodnią siostrą Achnesenaton. Młody faraon był prawdopodobnie tylko narzędziem do trzymania władzy przez wezyra-niejakiego Aj. To on posiadał faktyczną władzę w czasie panowania Tutanchamona.

Po odrzuceniu wiary w Atona młode małżeństwo zmieniło imiona:

Tutanchaton-Tutanchamon

Achnesenaton-Achesenamon

Tutanchamon zmarł nagle. Wiadomo tylko, że zaniedbał posiadłości egipskie w Syrii, Palestynie i Fenicji. Wykorzeniał także nieudaną formę religijną swojego ojca. Tak właściwie jego panowanie było sterowane przez najbliższych kapłanów i doradców.

Po jego śmierci władzę przejął w kraju Aj, a po nim generał Horemhab. Byli to dwaj ostatni faraonowie tej dynastii, a także doradcy Tutanchamona.

Ostatnie badania pozwoliły ustalić, że związki kazirodcze przyczyniły się do lichego stanu zdrowia młodego króla, jak i jego deformacji, których nie ukazywano w malowidłach. Prawdopodobnie miał "dziewczęce biodra, wystające zęby i szpotawą stopę – tak wykazała wirtualna autopsja najsłynniejszej mumii na świecie. Stworzony przez naukowców trójwymiarowy model ciała faraona to efekt wnikliwej analizy  genetycznej i skanów wykonanych za pomocą tomografii komputerowej."

Faraon był także niezwykle mocno schorowany. Prawdopodobnie dokuczała mu malaria. W XVIII dynastii często widać u władców cechy kobiece. Było to spowodowane licznymi deformacjami, których źródłem było-kazirodztwo.

Z tych informacji można wnioskować, że wizerunki faraonów były bardzo mocno idealizowane:

Zauważcie, że laska jest po stronie zdrowej nogi- to nie błąd, taki zabieg pozwala na lepsze odciążenie chorej nogi!

Zauważyłem także coś na skrzyni z grobowca Tutanchamona....Spójrzcie co trzyma w ręce...jednak nie zatuszowano zupełnie jego przywar fizycznych....